Je postpartum zo goed mogelijk voorbereiden en begrijpen

De zwangerschap, die wonderbaarlijke periode waarin je ongeduldig wacht om eindelijk kennis te maken met dat kleine wezentje dat in je groeit! 

Hoewel het "maar" 9 maanden duurt, gaat de zwangerschap gepaard met wat vaak het "vierde trimester" wordt genoemd, oftewel de postpartumperiode, die de fase na de bevalling aanduidt.

Een periode van vreugde, veranderingen maar ook omwentelingen, het postpartum zorgt voor zowel bezorgdheid als nieuwsgierigheid bij aanstaande moeders. We lichten de sluier op over dit taboe van het moederschap om je te helpen deze fase zo goed mogelijk te doorleven.

Wat is postpartum en waarom moet je je er goed op voorbereiden? 

De postpartumperiode verwijst simpelweg naar de periode na de bevalling, vanaf het moment dat de placenta wordt uitgedreven tijdens de nageboorte, enkele minuten na de geboorte van je baby. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) duurt de postpartumperiode de eerste zes weken na de zwangerschap. Maar volgens sommige zorgverleners eindigt het met wat we de eerste menstruatie na de bevalling noemen; het kan dus variëren van één tot meerdere maanden, of zelfs jaren, afhankelijk van de vrouw. De duur van het postpartum is dus voor iedere moeder anders en niet vooraf te bepalen. 

Het postpartum kenmerkt zich vooral door fysieke en hormonale veranderingen die, net als de duur ervan, kunnen verschillen van vrouw tot vrouw, met meer of minder ingrijpende effecten. Het is essentieel dat aanstaande moeders zich vooraf informeren en voorbereiden, want vaak kan het postpartum een gecompliceerde periode zijn, zowel fysiek als psychologisch. Hoe beter je voorbereid bent, hoe beter je van je baby kunt genieten en voor hem of haar kunt zorgen!

Het postpartum, zowel een fysieke als psychologische verandering 

Zoals eerder vermeld, veroorzaakt het postpartum grote veranderingen op fysiek en hormonaal vlak. Ook hier kunnen deze veranderingen verschillen van vrouw tot vrouw en kunnen ze meer of minder goed worden ervaren. Het lichaam en postpartum pijn De bevalling is een zeer veeleisende inspanning voor het lichaam. Het is dus normaal dat het herstel enkele weken duurt; en je zult waarschijnlijk evenveel tijd nodig hebben om aan je nieuwe lichaam te wennen. Hier zijn de belangrijkste fysieke effecten die je kunt ervaren na de komst van je baby: Baarmoedercontracties (of naweeën): Dit zijn samentrekkingen van de baarmoeder die helpen om de baarmoeder te verkleinen en te veel bloedverlies voorkomen. Het duurt 4 tot 8 weken voordat de baarmoeder weer zijn normale grootte heeft. Deze contracties voelen aan als menstruatiekrampen, maar zijn sterker tijdens het voeden bij vrouwen die borstvoeding geven. Vaginale afscheiding (of lochia): Dit is bloedverlies dat 10 dagen tot 6 weken kan duren. De eerste lochia komt direct na de bevalling en is ongeveer 500 ml bloed. Zonder pijn is het voldoende om aangepaste maandverband te gebruiken om het ongemak te verminderen. Zwellingen: Na de bevalling kunnen de vagina en het perineum gezwollen en pijnlijk zijn. Dit komt vaak voor bij een scheuring of als er tijdens de bevalling een knip is gezet. Deze pijn kan enkele weken duren, maar is gemakkelijk te verlichten met koude kompressen en pijnstillende crème voorgeschreven door de arts of verloskundige. Aambeien en verstopping Urineverlies Gevoelige wond (bij een keizersnede) Vermoeidheid Gewichtsverlies Voor je gezondheid en een goed herstel van je lichaam wordt aangeraden om 2 tot 3 weken na de bevalling te wachten voordat je weer begint met fysieke activiteit. Het is heel normaal dat je graag je zwangerschapskilo's wilt verliezen of gewoon wilt bewegen om je hoofd leeg te maken... Maar geduld! Je lichaam heeft 9 maanden de tijd genomen om te veranderen en zich in tweeën te delen om je het mooiste geschenk te geven, dus gun het de tijd om te herstellen. Een goede bekkenbodemtraining zal je helpen om geleidelijk aan weer te sporten, zodat je een sterke bekkenbodem krijgt die net zo effectief is als voor de zwangerschap. Zodra deze bekkenbodemtraining is afgerond, kun je je richten op spierversterkende oefeningen en buikspiertraining. Wandelen en yoga zijn heel goede voorbeelden!

Postpartum depressie & babyblues: een emotionele wervelwind

Ook al staat de komst van een kind synoniem voor geluk en verwondering, soms nemen negatieve emoties de overhand bij deze blijde gebeurtenis... De psychologische impact van het postpartum is steeds minder taboe en wordt tegenwoordig meer onder de aandacht gebracht om zoveel mogelijk jonge moeders bewust te maken. Een beter begrip van postpartum depressie en babyblues zal je helpen er makkelijker mee om te gaan wanneer het moment daar is. 

Postpartum depressie, ook wel postnatale depressie genoemd, is een mentale aandoening die 15 tot 20% van de nieuwe moeders treft. Zonder voorafgaande symptomen kan postpartum depressie op elk moment ontstaan tijdens het jaar na de geboorte van de baby, hoewel het meestal voorkomt in de eerste drie maanden na de bevalling.

Wat zijn de symptomen van postpartum depressie? In de eerste plaats een diepe tristheid (zonder duidelijke reden), onverklaarbare huilbuien, stemmingswisselingen, voortdurende uitputting, maar ook het gevoel overweldigd te worden door gebeurtenissen en niet in staat of bereid zijn om voor je kind te zorgen.

Hoewel er niet echt een verklaring is voor het ontstaan van een postpartum depressie, kunnen bepaalde risicofactoren de ontwikkeling ervan bevorderen:

● Iemand die al eerder heeft geleden aan depressie of angst in het verleden of tijdens de zwangerschap

● De ervaring van een stressvolle gebeurtenis (financiële problemen, verhuizing, verlies of verlating door partner...)

● Gebrek aan sociale steun, hetzij van familie, vrienden of partner

● Gebrek aan zelfvertrouwen en angst om niet goed voor je kind te kunnen zorgen ● Problemen met borstvoeding

Tijdens het postpartum kunnen tekenen van babyblues ten onrechte worden verward met depressieve symptomen. Toch is babyblues iets heel anders. In tegenstelling tot postpartum depressie is babyblues een tijdelijk gevoel van neerslachtigheid dat enkele dagen na de bevalling optreedt. Het is een reactie die wordt veroorzaakt door alle recente fysieke en hormonale veranderingen, in combinatie met slaapgebrek. Babyblues duurt hooguit enkele uren of dagen en vereist geen behandeling. Met de hulp van je partner en familie verdwijnen de symptomen vanzelf.

Begeleiden en ondersteunen: advies van een Doula

Tijdens een eerdere live-uitzending hadden we de gelegenheid om over postpartum en met name postpartum depressie te praten met een Doula uit Zuid-Frankrijk. De rol van een Doula is om moeders te begeleiden tijdens hun moederschap tot aan de geboorte en zelfs daarna (postpartum, ouderschap...). Deze begeleiding komt als aanvulling op de medische zorg, door vrouwen waardevolle informatie, een vertrouwde omgeving en de emotionele steun te bieden die ze nodig kunnen hebben.

 Tijdens het gesprek werd juist de steun besproken die naasten en familie kunnen bieden aan een jonge moeder tijdens de postpartumperiode. Deze steun, zowel logistiek als emotioneel, is onmisbaar! Volgens de Doula moet een jonge moeder goed omringd zijn en zich gesteund voelen om haar postpartum optimaal te kunnen beleven. In het tegenovergestelde geval, wanneer ze alleen zou zijn, kan haar eenzaamheid helaas leiden tot een postpartum depressie.

Onthoud dit dus goed: je partner, familie en vrienden hebben een belangrijke rol te spelen tijdens je postpartum. En deze rol bestaat niet alleen uit bezoekjes in het ziekenhuis! Met de komst van een pasgeborene moet de co-ouder zijn plaats in het gezin innemen. Hij moet niet alleen helpen, maar zich volledig inzetten in het nieuwe dagelijkse leven met de baby door je mentale belasting te verminderen (koken, schoonmaken, opruimen, regelzaken...). Van jouw kant zal het uiten van gevoelens, praten en communiceren met hem bijdragen aan het evenwicht thuis. Door dit evenwicht thuis zul je een goede balans in je relatie hebben, en daardoor een behouden liefde.

Als je niet op de co-ouder kunt rekenen, moet je hulp zoeken bij vrienden en familie om je werklast te verminderen. Aarzel niet om je moeder, schoonmoeder, zus, tante of goede vriendinnen te bellen zodat zij kunnen helpen waar mogelijk. En jullie, familie en vrienden, blijf alert: wanneer een moeder overbelast lijkt en niet meer voor zichzelf kan zorgen, is het aan jullie om dat te doen. Vraag de moeder wat ze nodig heeft; luister urenlang naar haar als dat haar goed doet; zorg voor thuisbezorgde maaltijden zodat ze goed blijft eten en geen energie tekort komt; bied aan om op de baby te passen zodat ze kan rusten, of bied de diensten aan van een nachtoppas/thuishulp die het kan overnemen.

Vermoeidheid en opgestapelde slaaptekort worden vaak onderschat, maar leiden wel tot veel leed... Als laatste redmiddel, als je denkt dat je psychologische steun nodig hebt (naast je Doula), wend je dan tot zorgprofessionals en consultatiebureaus in je omgeving. Vergeet ook niet de sociale verenigingen waar je vrijuit kunt spreken en kunt rekenen op zusterschap zodat je je niet meer alleen voelt.

Wat zijn de belangrijkste stappen voor een rustige bevalling en postpartum?

Naast begeleiding en ondersteuning is het geheim van een goed beheerd postpartum ook anticipatie! Hoe beter je je vooraf organiseert en voorbereidt, hoe meer je kunt genieten van elk moment zodra je baby in je armen ligt. Na de bevalling zul je namelijk voldoende bezig zijn met je baby en je herstel om je zorgen te maken over andere dingen.

Maak dus gebruik van de 9 maanden wachttijd en je zwangerschapsverlof om de komst van je kind op verschillende aspecten zo goed mogelijk voor te bereiden.

Doe de noodzakelijke aankopen en organiseer de babyruimtes. Maak een geboortelijst en bezoek babywinkels zodat je pasgeborene niets tekort komt. De babykamer inrichten zal waarschijnlijk de leukste activiteit zijn tijdens je zwangerschap, en ook degene die de meeste tijd in beslag neemt, tussen het schilderen, inrichten en decoreren... Wacht dus niet te lang!

Vergeet tijdens het winkelen ook niet aan jezelf te denken: denk aan je comfort en koop wat je nodig hebt voor een aangename zwangerschap (zwangerschapskleding, zwangerschapskussen, borstvoedingsaccessoires...).

Volg voorbereidingscursussen voor een rustige bevalling. De bevallingsvoorbereiding bestaat uit 8 sessies bij bekwame professionals, individueel of in kleine groepen. Deze cursussen volgen helpt je om de bevalling zonder angst tegemoet te zien en niet gestrest te zijn op de grote dag. Vanaf de 6e maand van je zwangerschap kun je gerust zijn door al je vragen te stellen en lichaamswerk te doen (stretching, ademhaling, ontspanning...). Of je nu bevalt via een keizersnede, vaginaal, in het water of op een bed, je vindt altijd de voorbereiding die bij je past bij je arts of verloskundige.